Zd-13

Fake History - De grapjassen van onze geschiedenis.

De laatste weken viel er in de Belgische kwaliteitsmedia heel wat te lezen over Fake News. Zduma kon natuurlijk niet achterblijven en legde vinger aan de pols van dit wereldwijde fenomeen. Wat volgt is een overzicht van de recentste ontwikkelingen.

*

Mopjes zijn zo oud als de mensheid zelf. Meer nog: vermoedelijk is een grapje maken net één van die bijzondere eigenschappen die ons als menselijke soort het meest typeert. U begrijpt: een haring een grap zien vertellen gebeurt alleen maar in -jawel- een menselijke mop.

Het valt dan ook niet zo moeilijk je voor te stellen dat ook vroeger grapjassen bestaan hebben. Van Byzantijnse Jantjes tot Vikingen die met domme Hollanders spotten, van Azteekse bananenschillen op de vloer tot een exemplarische stamp tegen het achterste van een gebukte Neanderthaler – altijd in de geschiedenis moet de lach de mens begeleid hebben.

“Alleen wordt aan die lach niet altijd gevolg gegeven en dat is jammer” stelt de Oostenrijker Kasper Spitzwitz. Zijn these die op internet aan populariteit wint: alles wat men tot op de dag van vandaag aan historische artefacten terugvindt wordt verdomd serieus genomen. Met de mogelijkheid van het mopje wordt helemaal geen rekening gehouden, terwijl dit net zo bepalend is in ons menszijn. Vertrekpunt is het volgende gedachte-experiment: wat zou een toekomstige generatie in de 25e eeuw, na een bijna uitroeiing van het huidige menselijk leven, niet denken bij het aantreffen van bijvoorbeeld een ongekende protzak of vroeg twintigste-eeuwse ezelsoren? Deze insteek wordt gebruikt door de aanhangers van het new historism, een hele nieuwe, recente stroming onder amateurpaleontologen en home-made-historici.

Zduma sprak met drie beloftevolle, maar omstreden historici over hun geschiedkundig onderzoek en het failliet van de historische waarheid. Na ‘Fake News’ is hier ‘Fake History’, een nieuwe kijk op onze geschiedenis.

*

“We vermoeden dat grapjes, bij uitbreiding de grap, is ontstaan in de 15e eeuw voor Christus” begint Spitzwitz , vrijetijdsarcheoloog en geschiedkundige huiskamermeister. “Artefacten en opgravingen wijzen in die richting. Het ontstaan van de mop is een mijlpaal in de geschiedenis. Dit duidt immers op een eerste, niet-instrumentale omgang met omgeving en natuur. Bovendien is het ook het eerste sociaal teken. Waarheid is antropomorf en eenvoudig. Toen twee apen elkaar een mop vertelden, werden ze mens.”

Zduma: “Interessant!”

Spitzwitz: “Volgens de meest actuele inzichten zou het ontstaan van cultuur tout court vermoedelijk voortkomen en terug te voeren zijn op de eerste grap.”

Zduma: “Fantastisch! Herr Spitzwitz, blijft de vraag: wat was die eerste mop?”

“Dit is natuurlijk de heilige graal van mijn onderzoek. Mijn hele netwerk spreek ik via mijn Youtube kanaal aan om mee te werken aan deze nieuwe geschiedenis. Het is toch frappant dat in geen enkel geschiedkundig schoolboek ergens één mop te lezen staat. Wat voor mensen denken die geschiedkundigen wel te beschrijven?”

Spitzwitz, nog steeds: “Mijn volgers gaan ook mee op zoek naar De Eerste Mop. Prachtig om te zien! We zijn als het ware op zoek naar de oer-Jantje.”

De Bibliotheek van Alexandrië, de leer van Zorroaster, de eerste woorden van de Buddha, prehistorische moederlijfbeeldjes en dierachtige muurschilderingen, Egyptische sarcofagen, Aztekische zuilen, de geometrisch perfecte Da Vinci of een existentieel eenzame Rodin, het zou nogal wat gestoffeerde geleerden verrassen dat alles wat ook maar gecanoniseerd is terug te voeren valt op jawel: De Eerste Mop.

Zduma: “Hoe gaat dat in zijn werk? De eerste grap zoeken?”

“Wij new historians hebben natuurlijk verschillende methodes. Enkelen onder ons gaan op zoek naar hoe één mop door de tijd verandert. Dit stelt ons in staat een stamboom op te stellen van een grap. Het darwinisme van de humor zeg maar. Met afsplitsingen en genera hoe een grap in verschillende culturen en tijden verschijnt. Tijdens parallel onderzoek met opgravingen gaan andere van onze volgers in filmpjes op zoek naar historische artefacten die ons eveneens kunnen voeren naar De Eerste Mop. Of we nu met metaaldetectors historische woestijnen afscannen of met een voorzichtig borsteltje in een grot bezig zijn, het verandert de geschiedschrijving. Uiteraard is niet geweten hoe De Eerste Mop zich heeft bewaard. Mijn vermoedens gaan in de richting van ofwel knikkerende oerang oetangs of twee chimpansees die elkaar pootje lap zetten. Vind daar maar eens een bewijs van terug. Niet eenvoudig!”

Zduma: “Dat moet zijn. Wij hebben begrepen dat het daarom vooral bij duchtig denkwerk blijft.”

“Dat klopt”, bevestigt Spitzwitz. “Ultra-alpinisten eten een aantal bananen tijdens hun hike op het Noordpoolgebied. Binnen 700 jaar vinden onderzoekers daar bevroren bananenschillen terug. Op de Noordpool! Die schillen zullen de hele kennis en wetenschap volledig op hun kop zetten. Begrijpt u waar ik naartoe wil? Besef heel goed dat op dezelfde manier historici al eeuwen onderzoek voeren hé. Overal ter wereld stoten historici op artefacten, die onmogelijk te rijmen zijn met de bestaande geschiedschrijving. Tenzij men natuurlijk de mop in zijn analyse incorporeert.”

Zduma: “En hoe valt de geschiedschrijving te herleiden tot de mop?”

“U moet beseffen dat de mens altijd al mopjes maakte. We doen er beter aan de vele historische objecten die archeologen aantreffen niet te serieus te nemen. Ook deze waren vaak gewoon bedoeld als mop of grapje. Ga u er zelf maar eens op na: hoeveel keer per dag zegt u iets serieus? En hoeveel keer om te lachen? Dat was voor oermensen of de Vikings niet anders hé.”

Spitzwitz: “Historici nemen de geschiedenis veel te serieus. Beroepsmisvorming. Laten we de grap, in mijn onderzoek goed voor een paradigmaverschuiving in de geschiedschrijving, niet vergeten.”

FOTO: De grap van de haring

*

Hoogst verrassend. De mop. Online wrijft een hele nieuwe generatie aan zelfverklaarde archeologen zich in de handen. Zij staan te dringen om eens grondig aan de boom van de traditionele geschiedschrijving te schudden. Uiteraard worden zij door de klassieke historici vaak als amateurs beschouwd. Dan wordt gewezen op hun onvoorzichtige omgang met bronnen of onprofessionele houding tijdens het werk. Zo zouden zij de geschiedenis slechts uit Suske en Wiske stripboeken kennen. Gekend zijn verhalen over chipsvingers aan dinosaurusbotten. Soms valt er wel eens achteloos een kauwgom uit hun broekzak en verschijnen er dan wetenschappelijke artikels over tuttefrut bij de Babyloniërs.

Beste lezer, u weet het al. Alles verandert tegenwoordig. Wikipedia bleek uiteindelijk ook beter te werken dan Encarta. Waarom de geschiedenis niet net zo begrijpen en eens wat aandachtiger naar dit new historism luisteren?

“Onze kijk op de geschiedenis en bronmateriaal is biased. Archeologen en paleontologen zijn bij hun opgravingen alleen maar op zoek naar de verhaaltjes die hen als kinderen zijn verteld. Dinosaurusbotten, muntstukken, speren en van die dingen. Zij houden geen rekening met wat er vroeger nog gebeurde”, zegt Ono Nu To Chi Cha Sna Pi, zelfverklaard kenner van de Middeleeuwen en internetexperte van de Wikipedia pagina over de Merovingers. Zelf omschrijft zij zichzelf als anti-mainstream geschiedenis activiste.

Zduma: “En wat gebeurde er vroeger dan nog zoal?”

“Oermensen die Uno speelden bijvoorbeeld. Gelooft u écht dat zij heel de tijd op jacht waren? Wij gaan zulke dingen geloven omdat het één van de eerste dingen zijn die we ooit hoorden over de geschiedenis. Vreemde tekens op een hunebed in Zuid-Duitsland wijzen zelfs op een machtig, groots Uno-toernooi. Het moet een van de eerste grootschalige kaarttoernooien zijn uit de menselijke geschiedenis, met zelfs delegaties uit Bretagne en Korinthe. Later volgden dan wies-toernookes enzo. Tja, we mogen niet te veel onvoorzichtigs afleiden uit onze bronnenkennis. Zie maar naar kinderen op de speelplaats die het V-teken achter elkaars oren maken.”

Zduma: “Het V-teken? U verwijst naar Churchills’ V-teken?”

“Zonder te beseffen waarvoor dit eigenlijk staat. Dit is een Middeleeuws symbool dat men een hoorndrager is.”

Zduma: “Een hoorndrager?”

“Een bedrogen echtgenoot. Dan hing een hoorn in de Middeleeuwen aan de deur. Waarmee ik wil zeggen: vaak stellen wij handelingen waarvan we de betekenis al lang niet meer kennen. Wanneer wij op dergelijke historische handelingen of artefacten stoten, moeten we iedere betekenispiste open houden. Bij opgravingen bij de Maya’s zijn door één van mijn followers op Youtube paperclips teruggevonden.”

Zduma: “Paperclips?”

“Tussen het zand! Vlak naast één van de kaften waarin hobby-archeologen oude kaarten verzamelden. Het was een groot toeval, maar het bewijs werd geleverd. Het was al langer een raadsel hoe de Maya’s heel hun systeem organiseerden. Blijkt dat zij met hulp van paperclips een zeer strakke boekhouding bijhielden. Onlangs nog! In een recent door amateurarcheologen ontdekte Egyptische graftombe zijn er resten van chocolade teruggevonden. Cacao! Stel u eens voor wat dat betekent. Heel het denken dat dit product pas post-Columbus naar de rest van de wereld verscheept werd. Fout! Bleek dat de oude Egyptenaren reeds smarties kenden.”

Zduma: “Dit is baanbrekend.”

“Ik zeg u, de hele geschiedschrijving staat op zijn kop. Niets van deze dingen leest men echter in de geschiedenisboeken. Mensen hebben langzaam aan door dat er iets niet klopt met de verhaaltjes die men hen al sinds kleins af aan vertelt. Gelukkig bieden wij deze informatie online aan. Heel wat vondsten worden door historici ook verzwegen.”

Zduma: “Verzwegen?”

“Een gekend voorbeeld is de mensachtige ‘mozaïeksoort’, de Homo Floresiensis, die in 2003 ontdekt is.”

Zduma: “De Homo Floresiensis?”

“Een nieuwe menssoort die in een bootje op een eiland teruggevonden is. Deze uitzonderlijke vondst moet ten tijde van de Homo Erectus geleefd hebben. Een uiterst schriel manneke met vreemde handen en klompvoeten. Niet groter dan één meter. Paleontologen spraken over een anomalie in de biologische ontwikkeling van mens én geschiedschrijving. Het was een regelrecht raadsel voor de paleontologie. Omwille van de fascinerende morfologie spraken wetenschappers meteen van nieuwe mensensoort! Een vertakking in de menselijke evolutie: de Floresmens.”

Zduma: “De Floresmens?”

“Een zogezegde nieuwe mensensoort. Algauw spitte men dat hele, kleine eilandje om, op zoek naar een nieuwe cultuur. Immers die moest er zijn. Het betrof namelijk een nog ongekende cultuur die zelfs een boot kon vervaardigen! Een boot! Waar was die haven? En tempels? Markten? Wat bleek? Ultra-alpinisten en bananenschillen! Dat deze historische vondst gewoon een gehandicapte betrof, weggestuurd en ‘gedeporteerd’ zeg maar uit zijn oorspronkelijke gemeenschap. Vermoedelijk op een bootje ergens in een rivier afgevoerd en eens in zee uitgemond. Daar is die gestorven en uiteindelijk ergens in de Indische Oceaan op een zandbank gestrand. Om er vervolgens eeuwen op enkele vooraanstaande, mannelijke grijze Westerse academici te wachten die hun levenswerk aan iets wijdden wat er nooit geweest is. In mijn vlogs en op mijn Instagram kanaal ontmasker ik zulke mythen van onze huidige wetenschappelijke consensus.”

Zduma: “Ono Nu To Chi Cha Sna Pi heeft ook u zelf al dingen ontdekt?”

“Mijn specialisatiegebied zijn fossielen uit de hellenistische wereld.”

Zduma: “Wij lazen in uw bio de Middeleeuwen en de Wikipedia pagina over de Merovingers?”

“Dat ook ja. Mijn eigen onderzoek wijst uit dat er selfie-sticks op de zeebodem, aangetroffen tussen antieke kruiken en vergane scheepswrakken, van het oude Griekenland teruggevonden zijn.”

Zduma: “Selfiesticks?”

“Jazeker. Duidelijk te zien op mijn Youtube kanaal. Blijkt dat de Grieken de selfie al kenden! Tja, er zijn genoeg aanwijzingen uit de Griekse cultuur. Die gekende afbeeldingen van Socrates en de gifbeker. Dat is een duckface hé.”

Zduma: “Fascinerend.”

“Zo beaamde Selfiecrates, een ongekend en verloren gegaan Grieks wijsgeer, reeds dat het Zelf tegelijk de lens en de focus der gedachten is. Straffe uitspraak hé. Dat werpt al ander licht op onze geschiedenis.”

Zduma: “Euh ja, zeg dat wel.”

“Dan nog maar te zwijgen van Archimedes en de bucket-challenge. Ik zeg u, zodra men zich er eenmaal op focust, treft men overal bewijslast aan.”

*

Eén ding mag duidelijk zijn. Hoewel deze zelfverklaarde wetenschappers verschillende methodes en accenten in de geschiedschrijving leggen in vergelijking met de academische geleerden, delen zij eenzelfde gepassioneerdheid voor het verleden. Net daarom worden online deze debatten dan ook zo fervent en met zo veel inzet gevoerd. Waarheid blijkt steeds een strijd om het verleden.

Tot slot sprak Zduma nog met een beloftevolle jonge historicus, die een interessante positie bekleedt in het huidige Fake History debat. Deze beloftevolle onderzoeker is namelijk gelieerd aan de Universiteit Gent, toch draagt ook zijn werk duidelijk de kiem van de Fake History beweging.

Zduma: “Davy Verbeke, de Zduma-lezer kent u reeds van het Zduma artikel 'Fritten in ademnood' over het nominalisme van de Bicky Burger.”

Verbeke: “Dat klopt.”

Zduma: “Maar u heeft naast frieten ook iets over pizza’s te vertellen?”

Verbeke: “Baanbrekend historisch onderzoek. In mijn doctoraat schreef ik een vervolg op Foucault’s meesterwerk Historie de la folie. Zo schreef ik het onder academici intussen geprezen Histoire du pizza.”

Zduma “Fascinerend.”

Verbeke: “Zeg dat wel. Maar laat u niet misleiden door de titel. Het betreft wel degelijk een academische, historische methodologie.”

Zduma: “Hoe bedoelt u? Heeft u dan geen geschiedenis van de pizza geschreven?”

Verbeke: “Dit mag misschien verbazen, maar in mijn doctoraat had ik het niet over pizza. Ik onderzocht en schreef over de methodologie er rond, die namelijk veel over onze cultuur kan verklaren.”

Zduma: “De methodologie rondom de pizza?”

Verbeke: “Een pizza is natuurlijk maar een pizza. Maar hoe wij die eten zegt iets over onze cultuur. Gekend zijn bijvoorbeeld die figuren, die pizza’s met een schaar knippen. Iedereen kent dat type personen wel.”

Zduma: “Heel zeker!”

Verbeke: “Mijn doctoraat werpt een nieuw, vrouwelijk perspectief op ons heden.”

Zduma: “Ons heden? Wij begrepen op de pizza? Excuseer, de methodologie van de pizza.”

Verbeke: “Kijk, de pizza vervult hier een symboolfunctie. De pizza is de traditie.”

Zduma: “Traditie? Zei u net niet dat een pizza maar een pizza is? Nu is die plots het symbool van onze cultuur?”

Verbeke: “Door de omgang met de pizza te belichten, kon ik in mijn doctoraat laten zien hoe historische praktijken veranderen in de loop van de geschiedenis. Concreet leert historisch onderzoek ons dat de schaar een veel langere historische traditie kent dan de pizzasnijder. Meer nog: de schaar is zelfs ouder dan de pizza! U begrijpt dat met de eerste pizza niet meteen de eerste pizzasnijder uitgevonden werd.”

Zduma: “Uiteraard.”

Verbeke: “De historische hiaat tussen de eerste pizza en de eerste pizzasnijder duurt zelfs enkele eeuwen. Vermoedelijk scheurden de oorspronkelijke pizzaeters hunne' pizza. Enkelen grepen naar het zakmes. Een debiel vond de Calzone uit om het snijwerk te halveren. De verstandigste huisvrouwen echter, zoals steeds vergeten in onze Westerse, mannelijke geschiedschrijving, kwamen aanzetten met een schaar. Slim toch. Typisch dat die mannelijke betweters en kostwinners het niet konden pikken in een praktische aangelegenheid door een vrouw verbeterd te worden. Voor niks hunne’ pizza gevouwen! Ach, dat een pizza met een schaar werd geknipt! Dat konden zij zich niet voorstellen.”

Zduma: “Uiteraard.”

Verbeke: “Uiteraard niet. De schaar was een feministische aanval avant la lettre op hun vermeende mannelijke suprematie. De knip er in! Na eeuwen aan gekrenktheid vonden uiteindelijk enkele gefrustreerde mannen de pizzasnijder uit. U begrijpt wat daarmee de kop werd ingedrukt.”

Zduma: “De kop? Bedoelt u niet...”

Verbeke: “Er installeerde zich een gebruik. Was het niet alleen al erg genoeg dat enkele verzuurde mannen een voor in de keuken, nota bene een plaats waar zij nooit kwamen, volstrekt overbodig object uitvonden waarvan na tien keer snijden de vijs al brak, creëerden en installeerden zij bovendien nog een veel subtieler discours waarin »ware pizza's« zogezegd alleen nog maar met pizzasnijder behandeld mochten worden. Zij claimden een gerecht. Hun uitgevonden overbodig object doopten zij sindsdien ook nog eens om tot traditie. In de Middeleeuwen zijn er zelfs vrouwen op de brandstapel terechtgekomen, slechts omdat zij hun pizza met een schaar knipten.”

Zduma: “Baanbrekend Davy Verbeke.”

Verbeke, trots: “Danku danku. Zelfs Freud vond zijn inspiratie voor de castratieangst in een geknipte pizza Hawaï.”

Zduma: “Hoe bent u tot zulke inzichten gekomen?”

Verbeke: “Laat me stellen dat om een huwelijkscrisis te voorkomen er bij mij thuis op een bepaald moment geen pizza meer werd gegeten. Zij wou de pizza knippen. Tot ik zelfs op de universiteit, tijdens mijn werk aan mijn bureau hierover begon na te denken. De knip er in liet mij niet meer los. Zoals ieder groot denker voorvoelde ik een grote historische waarheid. Uiteindelijk heb ik mijn hele academische carrière aan dit probleem geweid. U begrijpt dat een kleine historicus de omvang van dergelijk groots werk nooit kan bedenken.”

Zduma: “En een nieuwe traditie was geboren.”

Verbeke: “Inderdaad.”

FOTO: Davy Verbeke doet historisch onderzoek naar pizza’s en vrouwelijkheid.

Zduma: “Davy Verbeke, sindsdien bent u een goeroe voor het new historism onderzoek. De hashtags met uw naam zijn een gemeengoed geworden. Kan u tot slot onze lezers nog vertellen waar u zich nu mee bezighoudt?”

Verbeke: “Wel, uit de transcriptie van rotschilderingen door onderzoekers van de Universiteit van Rotterdam blijkt dat zelfs de Neanderthalers DT-fouten maakten!”

Zduma: “Fascinerend.”

Verbeke: “Jazeker. Vermoedelijk is het dus iets erfelijks, de DT-fout. Dankzij deze nieuwe ontdekking hoeven schoolkinderen en pubers zich niet langer te schamen. Een simpel kruisje achter hun naam volstaat voor de juffrouw te weten dat ze achterkleinkinderen van de Neanderthaler zijn.”

Zduma: “Davy Verbeke, moeten wij oppassen?”

Verbeke: “Hoe bedoelt u?”

Zduma: “Kruisjes en knips! Zelfs het verleden lijkt niet langer veilig.”

Verbeke: “Zeg dat wel!”

*

U merkt het. Of nu in pizza of in de geschiedenis, deze denkers zetten de schaar er in. Moge uit hun knipsels de confetti ontstaan die we in een groots, dronken feest als dwarrelende waarheid zat de lucht in schieten en met een migraine hoofdpijn daags nadien als een vergeten historische waarheid onwillekeurig bijeen keren, tussen stof, kruimels en bierblikjes, net zoals bij vergane Egyptische Farao-afscheidsfeestjes met verloren smarties.

Uit: Zduma. Fictief tijdschrift voor literatuur. November 2020.